- Katılım
- 15 Aralık 2010
- Mesajlar
- 22
- Reaction score
- 0
Twitter tarzı sitelerin popüler olmaya başladığı bir dönemde URL kısaltma servisleri de yaygınlaşmaya başladı. Birçok popüler URL kısaltma servisi var ve her geçen gün yenileri de ortaya çıkıyor. Yaptıkları iş olarak bakıldığı zaman hepsi aynı görünse de, aslında aralarında bazı farklılıklar bulunuyor. Eğer önemli birşey paylaşacaksanız, o zaman kullanacağınız servisi incelemenizde fayda var.
Bu servislerin herkes açısından farklı bir önemi olabilir. Bazı kişiler için karakter sayısı önemli, bazı kişiler için hız, bazı kişiler için ise süreklilik önemli olabilmekte. Bunların yanında spam hareketleriyle birlikte güvenlik gibi konuların da önemi artıyor. Cevap aranabilecek bazı sorular şunlar olabilir:
Kullanılan servis yeterince kısa mı?
Süreklilik sözkonusu mu? 1 sene sonra da bağlantılar aktif olacak mı?
Hızlı çalışıyor mu?
Spam karşısında önlem alıyor mu?
İhtiyaçlara özel hizmetler sunuyor mu?
Bu sorular, herkes tarafından az çok tahmin edilebilecek ve aynı zamanda da yaygın bir şekilde sorulan sorulardır. Ama aslında incelenmesi gereken şeyler sadece bunlarla sınırlı değil. Ben bilinen bazı URL kısaltma servislerini incelemeye çalışacağım. Şüphesizdir ki bilmediğim, bulamadığım ve ben bu yazıyı yazdıktan sonra yeni çıkacak olan servisler de vardır. Yazmadığım, unuttuğum servisler için özür dilerim. Bildiğiniz servisleri siz de listeye ilave edebilirsiniz. Ben bir değerlendirme örneği sunmak amacıyla listeme bunları alıyorum. Bunların dışındaki servisleri siz kendiniz de değerlendirebilirsiniz.
Listede 3 ana renk kullandım. Önemli olan bölümlerde yeşil ve kırmızıyı, nötr olan bölümlerde ise turuncu kullandım. Eğer önemli olan özellik serviste varsa yeşil ile, yoksa kırmızı ile belirtildi.
1. Yönlendirme Türü
Uzun bir adresi kısaltıyorsunuz ve yeni üretilen kısa adres yönlendirme işini yapıyor. Eğer bu sizin için yeterli ise sorun yok. Ama arka planda ne oluyor? Hiç merak ettiniz mi? 4 tip yönlendirme var. Bunlar tiplerine göre numaralandırılmışlar. 301, 302, 303 ve 307 numaralı yönlendirmeler. Hepsi aynı işi yapsa da, yönlendirme yapan sayfanın başlık bilgisi bu numaralarla belirlenmektedir. En çok kullanılan ve bilinen yönlendirme tipi klasik olan 302’dir. Sayfaya “Bulundu” başlık bilgisini ekler. 301 yönlendirmesi, sayfaya “Mutlak Taşındı” başlık bilgisini; 303 yönlendirmesi alternatif sayfa önerir ve 307 ise “Geçici Yönlendirme” başlık bilgisi eklemektedir.
301 – Moved Permanently (Mutlak Olarak Taşındı)
302 – Found (Bulundu)
303 – See Other (Diğer bkz.)
307 – Temporary Redirect (Geçici Yönlendirme)
Konuyu çok dağıtmadan anlatayım. Bu sayıların önemi arama motorları açısındandır. Bir örnekle çok daha iyi açıklayabiliriz. Şöyle düşünün: Bir internet siteniz var ve sitenizin bazı sayfalarını paylaşmak istiyorsunuz. Sayfalarınızın adresleri uzun olduğu için bir URL kısaltma servisinde adresi kısaltıp paylaştınız. Sitenize trafik gelmeye başladı. Bu güzel birşey. Ama puan geliyor mu? Mesela Google pagerank’inize bir katkı oluyor mu? Eğer URL kısaltma servisi 302 tipi yönlendirmesi kullanıyorsa, katkı olmuyor. Puanları bu servis topluyor. Eğer 301 tipi yönlendirme kullanıyorsa, Google’a ilgili sayfanın mutlak olarak başka bir yere taşındığı başlık bilgisinde bildiriliyor ve böylece Google, pagerank’i de yeni taşınan yere aktarıyor. Yani sizin için üretilen kısa adrese ne kadar çok link verilirse, sitenizin pagerank’ine o kadar faydası oluyor.
Listede ilginizi çekti mi bilmiyorum ama ben, Türkçe olan kısaltma servislerinin 302 tipi yönlendirme kullandığını görünce şaşırdım. Bu akıllara iki şey getiriyor. Bunlar ya yönlendirme tiplerini bilmiyorlar, ya da puan konusunda bencil bir politika izliyorlar. Eğer kendi sitenizden paylaşım yapıyorsanız, puan açısından 301 yönlendirmesini kullanan servislerden birini tercih etmeniz akıllıca olur.
Yönlendirme tipini kendiniz de kontrol edebilirsiniz. Bunun için http://www.rexswain.com/httpview.html adresini kullanabilirsiniz. URL kısmına kısa URL’yi yazın. “Auto-Follow Location” kısmındaki tiki kaldırıp Gönder tuşuna basın. Servis sayfasının başlık bilgilerini göreceksiniz. Bu arada unuttum. Listede 200 diye bir numara daha var. Bu da yönlendirmenin yapılmaması anlamına geliyor. Büyük ihtimalle kısaltma servisi yönlendirmeyi yapmadan önce başka bir sayfa gösteriyor. Bu da olumsuz bir durum diyebiliriz.
2. Ön Görüntüleme
Ön görüntüleme önemli bir özellik. Özellikle spam yapan kötü niyetli kişilere karşı size bazı kozlar veriyor. Örneğin şöyle düşünelim: Tanımadığınız birisi bir link paylaşmış olsun. Açıp açmamakta tereddüt içinde olduğunuz anda ilgili sayfaya yönlendirme yapılmadan önce, o sayfanın URL’sini görmek isteyebilirsiniz. Önce bakarsınız ve bildiğiniz bir site ise yönlendirilmeye devam edersiniz. Aynı özellik, sizin yaptığınız paylaşımlar için de önemlidir. Yaptığınız paylaşımların URL kısaltma servislerine çok fazla güvenmeyen kişiler tarafından da açılmasını istemez misiniz? Bu nedenle URL kısaltma servisinin, yönlendirme yapmadan evvel size uzun adresi göstermesi önemlidir.
3. Karakter Sayıları
Kısaltma yapıyorsunuz. Bu servislerin asıl amacı kısaltmaksa, en çok kısaltabileni seçmek mantıklı olur. Özellikle de 160 karakterle sınırlandırıldığınız bir yere yazı yazacaksanız. Tercih tabi ki sizin ama ben makul uzunlukta olanlarını yeşil ile işaretledim. Domain karakter sayısından sonra gelen kod sayısı da önemli. Bağlantının uzunluğu, bu ikisinin toplam karakter sayısıyla oluşuyor. Mesela:
http://tinyurl.com/123456
Yukarıdaki örnekte kısa linkin toplam uzunluğu 25 karakterdir. 160 – 25 = 135. 160 karakter sınırlaması olan bir yerde size 135 karakter kalıyor. Daha kısa adresli bir servis kullanmanız, size 5 -10 karakter daha fazla yer kazandırabilir.
4. Takip
URL kısaltma servisinin bazı istatistik bilgileri tutması faydalı olur. Bir servisin en azından, yaptığınız paylaşımın kaç kere görüntülendiğini vermesi gerekir diye düşünüyorum. Bununla beraber hangi illerden görüntülenmiş, kimler hangi tarihlerde görüntülemiş gibi ek bilgilerin verilmesi de sizin için önemli ise tablodan bu hizmetleri veren servislere bakabilirsiniz. Bazıları bu bilgileri üyelik kaydı yaptığınız zaman veriyor. Her sistem değişik tabi ki.
5. Özel URL
Bazı servisler size özel uzantı olanağı da sağlıyor. Mesela http://v.gd/mehmet gibi. Ben bunun çok önemli bir şey olduğunu düşünmüyorum. Nedenini de açıklayayım: Bence bu, URL kısaltma servislerinin daha çok aralarındaki rekabetten dolayı yaptıkları birşey. Bir iki paylaşım yapacaksanız önemli olabilir. Ama doğası gereği, bir insan en fazla 9 kadar kelime akılda tutabiliyor. Ezberinizde kaç tane telefon numarası var? 9 - 10 tane numaradan fazla yoktur herhalde. Eğer servis izin veriyorsa belki şöyle bir kullanım olabilir: http://v.gd/mehmet-gezidenfotolar Böyle birşeyde de çakışma ya da kısa olması gereken URL’nin uzaması gibi bir durum sözkonusu olabilir. Tercih ederseniz listeden bu hizmeti veren servislere bakabilirsiniz.
6. Sunucu ve Domain Yeri
Normalde sunucunun nerede olduğu çok önemli değil ama Türkiye’nin bağlantılarındaki olası altyapı yetersizlikleri nedeniyle denizaşırı ülkeler yerine tercihen Kıta Avrupası’ndaki ya da varsa Türkiye’deki bir servisi kullanabilirsiniz ki ben İstanbul’da barındırıldığını görünce cut.cx’i kullanmaya başladım. Tinyurl de Hollanda’da ve 2002’den beri aktif. Onu da uzun süre kullandım fakat URL’leri bu süre boyunca iyice uzadı. Ama belki de sunucunun yerinden daha önemli başka konular da var. Mesela birçok servis, ismini kısaltmak için farklı ülkelerin uzantılarını kullanıyor. Kapatılan servisler var. Kapanma nedenleri farklı. Kimisi “hek”leniyor, kimisi spamları engelleyemediğinden veya gelir elde edemediğinden kapanıyor. Kapananların listesini vermedim yalnız, bir tane örnek verdim: vb.ly, uzantısı ile ilgili bazı sorunlar nedeniyle kapanmıştır. .ly Libya’nın uzantısıdır. Dikkat edilmesi ve gözardı edilmemesi için ekledim. Özellikle otoriter rejimlere sahip, özgürlüklerin farklı yorumlanabildiği ülkelerde bazı kısıtlamalar yapılabiliyor. vb.ly sitesinin kurucusu Ben Metcalfe: "alan adımızın zorla ele geçirilmesinin ardında içeriğimizin Şeriat yasalarına uymaması nedeninin olduğunu anladık" demiştir. http://www.turk.internet.com/portal/yazigoster.php?yaziid=29761 adresinden konu ile ilgili daha detaylı bilgi alabilirsiniz. Şu anki en popüler URL kısaltıcılardan bir tanesi de bit.ly Gördüğünüz gibi bu da Libya’nın uzantısını kullanıyor. Buradaki amacım bu servisi kötülemek filan değil. Ancak, eğer akademik ya da uzun vadeli önemli paylaşımlar yapıyorsanız, bu hususlara dikkat etmenizi tavsiye ederim.
7. Kapasite
Bu servislerin kapasiteleri tabi ki sunucularının gücü ve hızı yanında sabit disk üzerindeki yer ile sınırlıdır. Ama benim burada değinmek istediğim kapasite başka. Ben karakter kapasitesinden bahsetmek istiyorum. Eğer kısa URL’leri tanımlamada sadece sayılar kullanılırsa, 6 karakter kullanarak 999,999 tane uzun link kısaltılabilir. Sadece sayıları kullanan bazı servislere rastlamak mümkün. Oysa sayılarla birlikte harfler de kullanılırsa, kapasitede çok önemli oranda bir artış sağlanmış olur. Bir örnekle açıklayabiliriz:
Sayıları, küçük harfleri ve büyük harfleri kullanarak bir sistem geliştiriyoruz. Kullanılabilecek toplam 62 karakter belirledim. Bunlar:
0123456789abcdefghijklmnopqrstuvwxyzABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
Bu karakterleri kullanarak 10’luk sayı tabanından 62’lik sayı tabanına geçiş yapabiliriz. Modüler aritmetik ile hesaplama yapılabilir. Ama ben 2 karakteri çıkarmanın hem hesaplama hem de şaşırmama açısından faydalı olacağını düşünüyorum. İngilizcedeki “büyük i” (I) ve “küçük L” (l) harfleri birbirine çok fazla benziyor. Özellikle de Arial font türü kullanıldığında. Bunları çıkarırsak 60 karakterimiz olur ve 60’lık sayı tabanını kullanabiliriz. Bu tabanda 6 haneli en büyük sayının 10’luk tabandaki karşılığı 46,655,999,999’dur. Yani;
ZZZZZZ = 46,655,999,999
Bu da demek oluyor ki, farklı karakterleri bir arada kullanan servisler bize daha kısa URL olanağı sunuyor.
8. Diğer Hususlar
Kullanılacak servisi seçerken bazı noktalara dikkat etmenin faydalı olabileceğini anlatmaya çalıştım ama yine de tercih sizindir. Bu tercihi yapmanızda, yukarıda hiç bahsetmediğim başka hususlar da etkili olabilir. Mesela kullanımı kolay olması, üyelik sistemi sağlaması, bazı firmalarla ortaklık kurmuş olması, ücretli bir sistem olması gibi…
Bir kısım servislerin gelir elde edemediği ve masraflarını karşılayamadığından dolayı kapandığı biliniyor. Bu açıdan bakıldığında para kazanan, bağış alan ya da gelir paylaşım programı olan servislerin kapanma olasılığının daha düşük olacağını söyleyebiliriz. Ama tabi ki size ne kadar rahatsızlık vereceklerine önceden bakmanız faydalı olur. Mesela “email adresinizi ne yapacaklar? Başka şirketlere satacaklar mı? Size reklam yollayacaklar mı?” gibi soruların cevabını önceden araştırmak faydalı olur.
Detaylı olarak değinmemiş olsam da güvenlik de önemli bir konudur. Mesela urlac.com servisi her kısaltmada güvenlik kodunun girilmesini istemektedir. Bu iyi bir şey. Fakat bu kodlardan artık sıkılmış olabilirsiniz. Bazı servisler bu kodları hiç kullanmamışlar. Yine de kullanılmaları bazı zamanlarda faydalı olabilir. Mesela Hotmail’e giriş yaparken, şifrenizi sadece 3 kere üst üste yanlış girdiğinizde böyle bir kod istenmeye başlanıyor. Bu da Hotmail’in size karşı pozitif bir yaklaşım içinde olduğunu gösterir. Kısaltma servislerinden Cut.cx ise sadece 10 kere üst üste kısaltma yapıldığı zamanlarda bir kereye mahsus olarak böyle bir kod istiyor. Bu da oldukça pozitif bir yaklaşım sayılır.
9. Sonuç
Hangi servisi kullanacağınız size kalmış. Ama yukarıda değindiğim noktaları da göz ardı etmeyin. Bildiğiniz başka servisler varsa, bunları ekleyebilirsiniz. İyi paylaşımlar.
Not: Alıntı belirterek yazıyı paylaşabilirsiniz.
Halim hocam ellerinize sağlık.