Bilgi edinmek açısından okuduğum bir dökümandı paylaşayım istedim.
Av.Ali Osman Özdilek
Web sitelerinin yaratılması sürecinde web sitesi sahiplerinin dikkat etmesi gereken birçok önemli hukuki nokta vardır. Bunlar, web sitesinin yaratıcısının kim oldu undan, içerikten kimin sorumlu olaca ına kadar geniş bir yelpazeye yayılmış durumdadırlar. Web sitesinin yaratılması sürecinde birçok hukuki ilişki içiçe geçer. Çeşitli ve yasalarımızda tanımlanmayan sözleşme tipleri, mecut fikri hukuk ve marka hukukunu zorlayan telif hakları ve marka problemleri, cezai sorumluluklar vs. birer problem olarak web sitesi sahibinin karşısına çıkabilir. Her somut olaya göre de işse de web sitelerinin yaratılması sürecinde web sitesi sahiplerinin dikkat etmeleri gereken bazı kontrol noktaları ortaya konulabilir. Bu çalışmada bir kontrol listesi şeklinde bu noktaların neler olabilece i ele alınacaktır.
1. Sitenin Kurucusu Kim?
Web sitesinin yaratılması sürecinde yapılacak bir web sitesi geliştirme sözleşmesinde ilk yer alması gereken husus sitenin yaratıcısının kim oldu udur.
Bu soruyu hukuki bir kalıba döktü ümüzde, web sitesi üzerinde kim eser sahibi olarak kabul edilecektir diye sormamız gerekecektir. Bu soruyu sordu umuz zaman öncelikli olarak cevaplamamız gereken bir soru ortaya çıkmaktadır; web siteleri eser niteli ine sahip midir?
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 2. maddesi herhangi bir şekilde dil veya yazı ile ifade olunan eserler.... diyerek eser kavramını geniş bir yelpazede tanımlamıştır. Web siteleri bugün çeşitli programlama dillerinde yaratılmaktadır. HTML, ASP gibi diller bunlara örnek olarak verilebilir. 2. maddenin devamında yukarıdaki esere ilişkin ifadenin getirebilece i tartışmalara da son verilerek her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ilim ve edebiyat eserleri arasında sayılmıştır.
Bir bütün olarak ise web sitesi onu oluşturan unsurlardan oluşan bir derleme eserdir. Bunlar metin, resim, ses gibi çeşitli unsurlardır. Kısacası bir web sitesi, oluşturuldu u programlama dilinden, içinde yer alan ö elere kadar bir bütün olarak eser niteli indedir.
Web sitelerinin eser niteli inde oldu unu tespit ettikten sonra eser sahipli ini belirlememiz daha kolay hale gelecektir. Burada çeşitli ihtimaller akla gelebilir;
" Web sitesini bizzat web sitesi sahibi yaratabilir.
" Web sitesini web sitesi sahibinin çalışanı meydana getirebilir.
" Web sitesini 3. şahıs hazırlayabilir.
Birinci ihtimalde eser sahipli inin belirlenmesi açısından bir problem yoktur. 4630 sayılı yasa ile de işen Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 1b-a maddesine göre eser; Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir. FSEK 1b-b göre ise, eser sahibi eseri meydana getiren gerçek kişiyi ifade eder.
Bern sözleşmesinin 1. maddesinde, devletlerin, eser sahiplerinin eserleri üzerindeki hakların korunması için bir araya geldikleri , Washington Sözleşmesinin 1. maddesinde ....eser sahiplerinin haklarının tanınaca ı ve korunaca ı.... belirtilmiştir. Görüldü ü gibi uluslararası metinlerin ilk maddelerinde eser sahipli inden bahsedilmekte ama eser sahiplerinin kimler olaca ı açıklanmamaktadır.
Bern sözleşmesinin 15. maddesinde yayımlanmış olan bir eser üzerinde ola an biçimde gösterilen ad sahibinin eser sahibi olarak kabul edilece i belirtilmektedir. Burada ad ile eser sahipli i arasında bir ba kurulmuştur.
Hukukumuzda bu husus 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 4630 sayılı yasa ile de işik 8 vd. maddeleri ile düzenlenmiştir. Burada kabul edilen ilke bir eserin sahibi onu meydana getirendir. ilkesidir. Aslında bu ilke yukarıda bahsetti imiz FSEK m.1bdeki sahibinin hususiyetini taşıma şartının do al sonucudur.
Bu açıklamalardan da anlaşıldı ı gibi web sitesini yaratan kişi ile web sitesi sahibinin aynı olması durumunda eser sahibinin tespiti kolay olacaktır.
E er web sitesini yaratan web sitesi sahibinin çalışanı ise durum ne olacaktır?
4630 sayılı yasadan önceki FSEK metninde bu konuyu düzenleyen bir hüküm vardı. Buna göre;
Aralarındaki özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi anlaşılmadıkça,memur, hizmetli ve işçilerin işlerini görürken meydana getirdikleri eserlerin mali hak sahipleri bunları çalıştıran veya tayin edenlerdir. Tüzel kişilerin uzuvları hakkında da bu kural uygulanır.
Bu madde ile çalışanların meydana getirdikleri eserlerin mali hakları nın bu kişileri çalıştıranlara ait olaca ı düzenlenmişti. Mali hakların çalıştırana ait olması eser sahibinin de çalıştıran olması anlamına gelmeyece i için burada eser sahibi yine eseri meydana getiren çalışan olacaktır.
4630 sayılı yasa ile bu madde kaldırılmıştır. Bir eserin sahibinin onu meydana getiren kişi oldu u hiçbir tartışmaya yer vermeyecek biçimde düzenlenmiştir. O halde bugün bir web sitesini yaratanın web sitesi sahibinin çalışanı olması, o kişinin eser sahibi olma sıfatını engellemeyecektir. Ama taraflar yapacakları sözleşme ile bunun aksini her zaman kararlaştırabilirler.
Web sitesi sahibi web sitesinin yaratılması işini 3. kişilere de yaptırabilir. Örne in web sitesi tasarım işiyle profesyonel olarak u raşan bir yazılım firmasına veya bir şahsa bu işi yaptırabilir. Bu durumda da bir eserin sahibi onu meydana getirendir ilkesi gere i eser sahibi web sitesini yaratan 3. kişi olacaktır. Tarafların sözleşme ile bunun aksini düzenlemeleri her zaman mümkündür. Bu sözleşmelerde dikkat edilmesi gereken hususları aşa ıda belirtece iz. Burada sadece eser sahipli inin tespiti ile yetiniyoruz.
2. Site İçeri ine İlişkin Hususlar :
Site içeri ini kimin hazırladı ına göre ele alınması gereken bazı konular olacaktır. Burada şu ihtimaller akla gelebilir;
" İçeri i web sitesi sahibinin kendisi hazırlayabilir.
" Web sitesi sahibinin çalışanı hazırlayabilir.
" Web sitesi yaratılma işi kendisine verilen 3. şahıs hazırlayabilir.
" İçerik tamamen başkalarından elde edilerek hazırlanabilir.
İçeri i web sitesi sahibinin kendisi tamamen kendine özgü unsurlarla hazırlamışsa herhangi bir problem ortaya çıkmayacaktır. Ama başkalarına ait unsurları da kullanmışsa bu durumda karşısına telif hakları problemleri çıkabilecektir. Bu durum hem çalışan hem de web sitesi yaratma işini üzerine alan 3. kişi için de geçerlidir.
Başkalarından elde edilecek içerik çok de işik formlarda olabilir. Örne in yazı, resim, müzik, foto raf gibi...Bu durumda site sahibinin bu içeri i kullanmak için içeri in sahibinden izin alması gereklidir. Bu izin de yapılacak bir telif haklarının devri veya lisans sözleşmesi ile mümkün olacaktır. Yasa bu tür sözleşmelerin geçerli olabilmesi için yazılı şekil şartını aradı ından sözleşmenin de yazılı olarak yapılması zorunludur.
Bu sözleşmelerde devredilecek eserler açıkça tanımlanmalıdır. Ayrıca hangi hakların devredildi i de açıkça belirtilmelidir. Bu haklar FSEK açısından manevi haklar ve maddi haklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Manevi haklara örnek olarak umuma arz selahiyeti , eserde de işiklik yapılmasını menetmek ; maddi haklara ise ço altma, yayma hakları örnek verilebilir. İşte ülkemiz hukuku dikkate alınarak yapılacak bir sözleşmede yasanın saydı ı haklardan hangilerinin devredildi i açıkça belirtilmelidir. İnternetin söz konusu oldu u bir sözleşmede FSEK m.25te düzenlenen dijital iletim hakkı nın da yer alaca ına dikkat edilmelidir. Maddeye göre:
d) İşaret, Ses ve/veya Görüntü Nakline Yarayan Araçlarla Umuma iletim Hakkı
Madde 25- (De işik: 21.2.2001-4630/15) Bir eserin aslını veya ço altılmış nüshalarını, radyo-televizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması ve yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkı münhasıran eser sahibine aittir.
Eser sahibi, eserinin aslı ya da ço altılmış nüshalarının telli veya telsiz araçlarla satışı veya di er biçimlerde umuma da ıtılmasına veya sunulmasına ve gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda eserine erişimini sa lamak suretiyle umuma iletimine izin vermek veya yasaklamak hakkına da sahiptir.
Bu madde ile düzenlenen umuma iletim yoluyla eserlerin da ıtım ve sunumu eser sahibinin yayma hakkını ihlal etmez.
Maddenin son fıkrasında bu madde ile düzenlenen umuma iletim yoluyla eserlerin da ıtımının ve sunumunun eser sahibinin yayma hakkını ihlal etmeyece i belirtilerek burada düzenlenen hakkın yayma hakkından farklı oldu u vurgulanmış olmaktadır.
Bu esaslara uyulmaması halinde sözleşme yapıldı ı halde ileride problemler ortaya çıkabilir. Örne in bir foto raf sanatçısının foto raflarını web sitesinin içeri ine koymak isteyen web sitesi sahibi bu foto rafların kullanıcılar tarafından indirilmesine izin vermek veya CD üzerine yükleyerek yaymak veya resimler üzerinde de işiklik yapılmasına imkan veren bir sistem kurmak istiyorsa bu isteklerini de açıkça sözleşmeye geçirmelidir. Aksi halde eser sahibinin eserinin yayma hakkının veya eser üzerinde de işiklik yapma hakkının web sitesi sahibi tarafından ihlal edildi ini iddia etmesi durumunda, sadece web sitesi içeri ine dahil edilmesine izin verilen sözleşme hükümleri, bu iznin yukarıdaki gibi örnek durumlar için genişletilerek yorumlanmasına imkan vermeyecektir. Bu sebeple bu tür sözleşmeler bir hukukçunun yardımıyla ve ayrıntılı bir şekilde hazırlanmalıdır.
Burada hak sahibinden haklar devralınırken aranması gereken bir husus da, hakkını devredenin bu hakka sahip oldu unu hakkı devralan web sitesi sahibine garanti etmesi ve gerekti inde de ispat etmesidir. Bu sebeple web sitesi sahibi sözleşme aşamasında eser sahibinden bu konuya ilişkin belgeler isteyebilir, bu konuya ilişkin bir garantiyi ve bu garantiye uymamanın sonuçlarını sözleşmeye geçirtebilir. Örne in bir müzik eserinin daha sonradan sahibinin başkası oldu u anlaşılırsa ve bu sebeple eserin bu asıl sahibi web sitesi sahibi aleyhine haklarının ihlal edildi i iddiasında bulunursa web sitesi sahibi hakkı devredenin verdi i garanti kapsamında o kişiye rücu edebilmelidir. Beklenmedik telif hakları iddiaları ile karşılaşmamak için web sitesi sahiplerinin bu hususta da dikkatli olmalkarı gerekmektedir.
Web sitesi sahiplerinin çok dikkat etmeleri gereken bir konu da kullanıcılar tarafından web sitesinin içeri ine lisanssız materyallerin kopyalanıp kopyalanmadı ıdır. Bazı web siteleri, kullanıcılarının çeşitli materyalleri örne in lisanslı olarak kullanılması gereken çeşitli bilgisayar programlarını web sitesinin içeri ine dahil etmelerine imkan verir. Bu sebeple web sitesi sahibi yaptırımları a ır olan bu tür bir ihlale yer vermemek için web sitesini sürekli kontrol etmelidir. Ayrıca web sitesinin yapımı aşamasında web sitesini yaratan kişinin lisanssız yazılımlar kullanıp kullanmadı ını da kontrol etmelidir. Hatta hangi yazılımların web sitesi içeri ine dahil edilece ini ve bunların lisans durumlarını açıkça sözleşmeye geçirtmelidir.
Web sitesi sahiplerinin dikkat etmesi gereken bir husus da web sitelerini telif hakları veya marka ihlallerine karşı nasıl koruyabilecekleridir. Öncelikle web sitesi sahibi, sitesinin uygun yerlerine copyright uyarılarını koymalıdır. Bu uyarılarda sitenin hangi eylemler için ve ne dereceye kadar kopyalanmasına izin verildi i açıkça belirtilmelidir. Örne in site içeri indeki makaleler kopyalanabilir, müzik eserleri kopyalanamaz veya offline browser (çevrimdışı tarayıcı ) kullanımı yasaktır, kaynak kodlarındaki ASP veya JAVA kodları kullanılamaz, biçime ilişkin HTML kodlarının kullanımı serbesttir gibi uyarılar herkesin görebilece i ve anlayabilece i şekilde web sitesine koyulmalıdır.
4630 sayılı yasa ile de işik FESK m.13te şöyle bir hüküm yer almaktadır;
Sinema ve müzik eseri sahipleri ve yapımcılar, hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, sahip oldukları mali ve manevi hakların ihlal edilmemesi, sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylı ı sa lanması ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin takip edilmesi maksadıyla eserlerin kayıt ve tescilini yaptırırlar. Aynı maksatla, di er eser gruplarında da eser sahibinin talebi üzerine, eserler ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkileri kayıt altına alınabilir. Kayıt ve tescil usul ve esasları Kültür Bakanlı ınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Yasa bu hükmü ile sinema ve müzik eserleri sahipleri dışındaki eser sahiplerinin de kayıt ve tescilini yapabileceklerini belirtmektedir. Bakanlık tarafından hazırlanacak yönetmelikten sonra artık web sitesi sahipleri de kayıt ve tescil sisteminin getirece i korumadan yararlanacaklardır.
Web sitesi sahibi sundu u hizmetle ilgili hizmet markası veya ticaret markası da alabilir. Bu durumda markasına tecavüz halinde Markalar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Hükümlerinin korumasından da faydalanabilecektir. Örne in site sahibi web sitesi aracılı ıyla bir e itim hizmeti sunuyorsa ve bununla ilgili bir markası varsa başka bir web sitesinde markasının kullanılması halinde mahkemeden bu web sitesinde markasının kullanılmasının menini isteyebilecektir.
İçerik link yoluyla da sa lanabilir. Bir problem çıkmaması için link verilen web sitesi veya eser sahibinden izin alınması yerinde bir davranış olur. E er çerçeveleme (framing ) yoluyla içerik getiriliyorsa burada da aynı şekilde çerçevelenen web sitesi veya eser sahibinden izin alınması gerekir. Framingde dikkat edilmesi gereken nokta çerçevelenen sayfanın kayna ının yanıltıcı olmamasııdır. Yani kullanıcının tarayıcısının adres satırında çerçevelenen sayfanın adresi görünmelidir.
İçerik ile ilgili bir di er mesele ise görünmeyen unsurlardan olan metatag larla ilgilidir. Metataglar web sitesinin arama motorlarında bulunmasını sa layan unsurlardır. Ticari açıdan metataglar bir web sitesinin itici güçlerindendir ve iyi bir pazarlama stratejisi olarak kullanılabilir. Burada web sitesi sahibi metataglerin, gerek kendisi hazırlarken gerekse başkalarına hazırlatırken başkalarının tescilli markası, ismi, ticari ünvanı gibi ayırd edici ad ve işaretlerine tecavüz etmemesine dikkat etmelidir. Örne in web sitesi sahibi, sitesinde zayıflama ürünlerinin reklamını yapmak, bu ürünü arama motorlarında üst sıralara çıkarmak için ünlü bir markayı metataglerinde kullanırsa, markası kullanılan tarafın markasının seyreltildi i ve tüketicinin kafasında karışıklık yaratıldı ı için marka hakkına tecavüz edildi i şeklindeki iddialarına maruz kalabilecektir.
Dikkat edilmesi gereken bir başka husus web sitesinde yayınlanacak reklamların reklam mevzuatını ihlal etmemesidir. Bu sebeple reklam sözleşmeleri yapılırken reklam mevzuatına aykırı hususların olup olmadı ı bir hukukçunun yardımıyla de erlendirilmelidir. Örne in internet üzerinden yasakpara oyunları oynatmak isteyen web sitesi sahibi bunun reklamını internet üzerinden yapabilecek midir? qumar oyunlarına ilişkin reklamların radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarında yapılamayaca ına ilişkin açık düzenlemeler varken internet için böyle açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Örne in Radyo ve Televizyon Kuruluşları Reklam Yayın İlkeleri ve Usulleri İle Reklam Gelirleri Üst Kurul Paylarının Ödenmesi Hakkındaki Yönetmelik Madde 13/eye göre qumar ve benzeri yerleri işletenlerin verdikleri hizmetlerin reklamı yapılamaz. Ama bu düzenleme radyo ve televizyon yayınlarına ilişkindir. Bu sebeple ileride kompleks sorunlar do urabilecek hukukun bu alanında da daha baştan gerekli tedbirleri almak en do ru hareket tarzı olacaktır.
Web sitesinden sunulacak hususlar ile ilgili olarak vergi hukuku ile ilgili problemler de ortaya çıkabilir. Web sitesi sahibinin web sitesi ile neyi amaçladı ına göre kendisiyle vergi mevzuatı arasında ilişki kurulabilecektir. Bugün elektronik ticarette vergilendirilen hususlara örnek olarak şunlar verilebilir;
" Dijital ürünlerin indirilmesi,
" Dijital ürünlerin güncellenmesi,
" Dijital ürünlerin kullanımı,
" Hosting hizmetleri,
" Veri depolama hizmetleri,
" İnternet üzerinden teknik destek hizmeti,
" Reklam verme,
" Danışmanlık hizmetleri,
" Ücretli web sitesi üyeliği,
" Ücretli ses, müzik ve görüntü yayını,
" İnternet üzerinden gerçekleştirilen ihaleler, açık arttırmalar
Eğer web sitesi sahibi bu gibi hizmetleri web sitesinden sunacaksa vergi mükellefi olarak kendisinden vergi tahsil edilebilecektir. Buradaki önemli husus web sitesi sahibinin hangi ülke hukukuna tabi olaca ıdır. Buna göre tabi olacağı vergi hukuku mevzuatı kendisine uygulanacaktır. Hatta sundu u hizmetler sebebiyle çifte vergilendirmeye dahi tabi olabilecektir. Bu gibi kompleks hususların da hem hukuki açıdan hem de sermaye ve risk yönetimi açısından konunun uzmanları ile birlikte incelenmesi gereklidir. Aksi halde vergi hukukunu ihlal sebebiyle a ır yaptırımlarla karşılaşılabilir.
Av.Ali Osman Özdilek
Web sitelerinin yaratılması sürecinde web sitesi sahiplerinin dikkat etmesi gereken birçok önemli hukuki nokta vardır. Bunlar, web sitesinin yaratıcısının kim oldu undan, içerikten kimin sorumlu olaca ına kadar geniş bir yelpazeye yayılmış durumdadırlar. Web sitesinin yaratılması sürecinde birçok hukuki ilişki içiçe geçer. Çeşitli ve yasalarımızda tanımlanmayan sözleşme tipleri, mecut fikri hukuk ve marka hukukunu zorlayan telif hakları ve marka problemleri, cezai sorumluluklar vs. birer problem olarak web sitesi sahibinin karşısına çıkabilir. Her somut olaya göre de işse de web sitelerinin yaratılması sürecinde web sitesi sahiplerinin dikkat etmeleri gereken bazı kontrol noktaları ortaya konulabilir. Bu çalışmada bir kontrol listesi şeklinde bu noktaların neler olabilece i ele alınacaktır.
1. Sitenin Kurucusu Kim?
Web sitesinin yaratılması sürecinde yapılacak bir web sitesi geliştirme sözleşmesinde ilk yer alması gereken husus sitenin yaratıcısının kim oldu udur.
Bu soruyu hukuki bir kalıba döktü ümüzde, web sitesi üzerinde kim eser sahibi olarak kabul edilecektir diye sormamız gerekecektir. Bu soruyu sordu umuz zaman öncelikli olarak cevaplamamız gereken bir soru ortaya çıkmaktadır; web siteleri eser niteli ine sahip midir?
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 2. maddesi herhangi bir şekilde dil veya yazı ile ifade olunan eserler.... diyerek eser kavramını geniş bir yelpazede tanımlamıştır. Web siteleri bugün çeşitli programlama dillerinde yaratılmaktadır. HTML, ASP gibi diller bunlara örnek olarak verilebilir. 2. maddenin devamında yukarıdaki esere ilişkin ifadenin getirebilece i tartışmalara da son verilerek her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ilim ve edebiyat eserleri arasında sayılmıştır.
Bir bütün olarak ise web sitesi onu oluşturan unsurlardan oluşan bir derleme eserdir. Bunlar metin, resim, ses gibi çeşitli unsurlardır. Kısacası bir web sitesi, oluşturuldu u programlama dilinden, içinde yer alan ö elere kadar bir bütün olarak eser niteli indedir.
Web sitelerinin eser niteli inde oldu unu tespit ettikten sonra eser sahipli ini belirlememiz daha kolay hale gelecektir. Burada çeşitli ihtimaller akla gelebilir;
" Web sitesini bizzat web sitesi sahibi yaratabilir.
" Web sitesini web sitesi sahibinin çalışanı meydana getirebilir.
" Web sitesini 3. şahıs hazırlayabilir.
Birinci ihtimalde eser sahipli inin belirlenmesi açısından bir problem yoktur. 4630 sayılı yasa ile de işen Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 1b-a maddesine göre eser; Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir. FSEK 1b-b göre ise, eser sahibi eseri meydana getiren gerçek kişiyi ifade eder.
Bern sözleşmesinin 1. maddesinde, devletlerin, eser sahiplerinin eserleri üzerindeki hakların korunması için bir araya geldikleri , Washington Sözleşmesinin 1. maddesinde ....eser sahiplerinin haklarının tanınaca ı ve korunaca ı.... belirtilmiştir. Görüldü ü gibi uluslararası metinlerin ilk maddelerinde eser sahipli inden bahsedilmekte ama eser sahiplerinin kimler olaca ı açıklanmamaktadır.
Bern sözleşmesinin 15. maddesinde yayımlanmış olan bir eser üzerinde ola an biçimde gösterilen ad sahibinin eser sahibi olarak kabul edilece i belirtilmektedir. Burada ad ile eser sahipli i arasında bir ba kurulmuştur.
Hukukumuzda bu husus 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 4630 sayılı yasa ile de işik 8 vd. maddeleri ile düzenlenmiştir. Burada kabul edilen ilke bir eserin sahibi onu meydana getirendir. ilkesidir. Aslında bu ilke yukarıda bahsetti imiz FSEK m.1bdeki sahibinin hususiyetini taşıma şartının do al sonucudur.
Bu açıklamalardan da anlaşıldı ı gibi web sitesini yaratan kişi ile web sitesi sahibinin aynı olması durumunda eser sahibinin tespiti kolay olacaktır.
E er web sitesini yaratan web sitesi sahibinin çalışanı ise durum ne olacaktır?
4630 sayılı yasadan önceki FSEK metninde bu konuyu düzenleyen bir hüküm vardı. Buna göre;
Aralarındaki özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi anlaşılmadıkça,memur, hizmetli ve işçilerin işlerini görürken meydana getirdikleri eserlerin mali hak sahipleri bunları çalıştıran veya tayin edenlerdir. Tüzel kişilerin uzuvları hakkında da bu kural uygulanır.
Bu madde ile çalışanların meydana getirdikleri eserlerin mali hakları nın bu kişileri çalıştıranlara ait olaca ı düzenlenmişti. Mali hakların çalıştırana ait olması eser sahibinin de çalıştıran olması anlamına gelmeyece i için burada eser sahibi yine eseri meydana getiren çalışan olacaktır.
4630 sayılı yasa ile bu madde kaldırılmıştır. Bir eserin sahibinin onu meydana getiren kişi oldu u hiçbir tartışmaya yer vermeyecek biçimde düzenlenmiştir. O halde bugün bir web sitesini yaratanın web sitesi sahibinin çalışanı olması, o kişinin eser sahibi olma sıfatını engellemeyecektir. Ama taraflar yapacakları sözleşme ile bunun aksini her zaman kararlaştırabilirler.
Web sitesi sahibi web sitesinin yaratılması işini 3. kişilere de yaptırabilir. Örne in web sitesi tasarım işiyle profesyonel olarak u raşan bir yazılım firmasına veya bir şahsa bu işi yaptırabilir. Bu durumda da bir eserin sahibi onu meydana getirendir ilkesi gere i eser sahibi web sitesini yaratan 3. kişi olacaktır. Tarafların sözleşme ile bunun aksini düzenlemeleri her zaman mümkündür. Bu sözleşmelerde dikkat edilmesi gereken hususları aşa ıda belirtece iz. Burada sadece eser sahipli inin tespiti ile yetiniyoruz.
2. Site İçeri ine İlişkin Hususlar :
Site içeri ini kimin hazırladı ına göre ele alınması gereken bazı konular olacaktır. Burada şu ihtimaller akla gelebilir;
" İçeri i web sitesi sahibinin kendisi hazırlayabilir.
" Web sitesi sahibinin çalışanı hazırlayabilir.
" Web sitesi yaratılma işi kendisine verilen 3. şahıs hazırlayabilir.
" İçerik tamamen başkalarından elde edilerek hazırlanabilir.
İçeri i web sitesi sahibinin kendisi tamamen kendine özgü unsurlarla hazırlamışsa herhangi bir problem ortaya çıkmayacaktır. Ama başkalarına ait unsurları da kullanmışsa bu durumda karşısına telif hakları problemleri çıkabilecektir. Bu durum hem çalışan hem de web sitesi yaratma işini üzerine alan 3. kişi için de geçerlidir.
Başkalarından elde edilecek içerik çok de işik formlarda olabilir. Örne in yazı, resim, müzik, foto raf gibi...Bu durumda site sahibinin bu içeri i kullanmak için içeri in sahibinden izin alması gereklidir. Bu izin de yapılacak bir telif haklarının devri veya lisans sözleşmesi ile mümkün olacaktır. Yasa bu tür sözleşmelerin geçerli olabilmesi için yazılı şekil şartını aradı ından sözleşmenin de yazılı olarak yapılması zorunludur.
Bu sözleşmelerde devredilecek eserler açıkça tanımlanmalıdır. Ayrıca hangi hakların devredildi i de açıkça belirtilmelidir. Bu haklar FSEK açısından manevi haklar ve maddi haklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Manevi haklara örnek olarak umuma arz selahiyeti , eserde de işiklik yapılmasını menetmek ; maddi haklara ise ço altma, yayma hakları örnek verilebilir. İşte ülkemiz hukuku dikkate alınarak yapılacak bir sözleşmede yasanın saydı ı haklardan hangilerinin devredildi i açıkça belirtilmelidir. İnternetin söz konusu oldu u bir sözleşmede FSEK m.25te düzenlenen dijital iletim hakkı nın da yer alaca ına dikkat edilmelidir. Maddeye göre:
d) İşaret, Ses ve/veya Görüntü Nakline Yarayan Araçlarla Umuma iletim Hakkı
Madde 25- (De işik: 21.2.2001-4630/15) Bir eserin aslını veya ço altılmış nüshalarını, radyo-televizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanması ve yayınlanan eserlerin bu kuruluşların yayınlarından alınarak başka yayın kuruluşları tarafından yeniden yayınlanması suretiyle umuma iletilmesi hakkı münhasıran eser sahibine aittir.
Eser sahibi, eserinin aslı ya da ço altılmış nüshalarının telli veya telsiz araçlarla satışı veya di er biçimlerde umuma da ıtılmasına veya sunulmasına ve gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda eserine erişimini sa lamak suretiyle umuma iletimine izin vermek veya yasaklamak hakkına da sahiptir.
Bu madde ile düzenlenen umuma iletim yoluyla eserlerin da ıtım ve sunumu eser sahibinin yayma hakkını ihlal etmez.
Maddenin son fıkrasında bu madde ile düzenlenen umuma iletim yoluyla eserlerin da ıtımının ve sunumunun eser sahibinin yayma hakkını ihlal etmeyece i belirtilerek burada düzenlenen hakkın yayma hakkından farklı oldu u vurgulanmış olmaktadır.
Bu esaslara uyulmaması halinde sözleşme yapıldı ı halde ileride problemler ortaya çıkabilir. Örne in bir foto raf sanatçısının foto raflarını web sitesinin içeri ine koymak isteyen web sitesi sahibi bu foto rafların kullanıcılar tarafından indirilmesine izin vermek veya CD üzerine yükleyerek yaymak veya resimler üzerinde de işiklik yapılmasına imkan veren bir sistem kurmak istiyorsa bu isteklerini de açıkça sözleşmeye geçirmelidir. Aksi halde eser sahibinin eserinin yayma hakkının veya eser üzerinde de işiklik yapma hakkının web sitesi sahibi tarafından ihlal edildi ini iddia etmesi durumunda, sadece web sitesi içeri ine dahil edilmesine izin verilen sözleşme hükümleri, bu iznin yukarıdaki gibi örnek durumlar için genişletilerek yorumlanmasına imkan vermeyecektir. Bu sebeple bu tür sözleşmeler bir hukukçunun yardımıyla ve ayrıntılı bir şekilde hazırlanmalıdır.
Burada hak sahibinden haklar devralınırken aranması gereken bir husus da, hakkını devredenin bu hakka sahip oldu unu hakkı devralan web sitesi sahibine garanti etmesi ve gerekti inde de ispat etmesidir. Bu sebeple web sitesi sahibi sözleşme aşamasında eser sahibinden bu konuya ilişkin belgeler isteyebilir, bu konuya ilişkin bir garantiyi ve bu garantiye uymamanın sonuçlarını sözleşmeye geçirtebilir. Örne in bir müzik eserinin daha sonradan sahibinin başkası oldu u anlaşılırsa ve bu sebeple eserin bu asıl sahibi web sitesi sahibi aleyhine haklarının ihlal edildi i iddiasında bulunursa web sitesi sahibi hakkı devredenin verdi i garanti kapsamında o kişiye rücu edebilmelidir. Beklenmedik telif hakları iddiaları ile karşılaşmamak için web sitesi sahiplerinin bu hususta da dikkatli olmalkarı gerekmektedir.
Web sitesi sahiplerinin çok dikkat etmeleri gereken bir konu da kullanıcılar tarafından web sitesinin içeri ine lisanssız materyallerin kopyalanıp kopyalanmadı ıdır. Bazı web siteleri, kullanıcılarının çeşitli materyalleri örne in lisanslı olarak kullanılması gereken çeşitli bilgisayar programlarını web sitesinin içeri ine dahil etmelerine imkan verir. Bu sebeple web sitesi sahibi yaptırımları a ır olan bu tür bir ihlale yer vermemek için web sitesini sürekli kontrol etmelidir. Ayrıca web sitesinin yapımı aşamasında web sitesini yaratan kişinin lisanssız yazılımlar kullanıp kullanmadı ını da kontrol etmelidir. Hatta hangi yazılımların web sitesi içeri ine dahil edilece ini ve bunların lisans durumlarını açıkça sözleşmeye geçirtmelidir.
Web sitesi sahiplerinin dikkat etmesi gereken bir husus da web sitelerini telif hakları veya marka ihlallerine karşı nasıl koruyabilecekleridir. Öncelikle web sitesi sahibi, sitesinin uygun yerlerine copyright uyarılarını koymalıdır. Bu uyarılarda sitenin hangi eylemler için ve ne dereceye kadar kopyalanmasına izin verildi i açıkça belirtilmelidir. Örne in site içeri indeki makaleler kopyalanabilir, müzik eserleri kopyalanamaz veya offline browser (çevrimdışı tarayıcı ) kullanımı yasaktır, kaynak kodlarındaki ASP veya JAVA kodları kullanılamaz, biçime ilişkin HTML kodlarının kullanımı serbesttir gibi uyarılar herkesin görebilece i ve anlayabilece i şekilde web sitesine koyulmalıdır.
4630 sayılı yasa ile de işik FESK m.13te şöyle bir hüküm yer almaktadır;
Sinema ve müzik eseri sahipleri ve yapımcılar, hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, sahip oldukları mali ve manevi hakların ihlal edilmemesi, sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylı ı sa lanması ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin takip edilmesi maksadıyla eserlerin kayıt ve tescilini yaptırırlar. Aynı maksatla, di er eser gruplarında da eser sahibinin talebi üzerine, eserler ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkileri kayıt altına alınabilir. Kayıt ve tescil usul ve esasları Kültür Bakanlı ınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Yasa bu hükmü ile sinema ve müzik eserleri sahipleri dışındaki eser sahiplerinin de kayıt ve tescilini yapabileceklerini belirtmektedir. Bakanlık tarafından hazırlanacak yönetmelikten sonra artık web sitesi sahipleri de kayıt ve tescil sisteminin getirece i korumadan yararlanacaklardır.
Web sitesi sahibi sundu u hizmetle ilgili hizmet markası veya ticaret markası da alabilir. Bu durumda markasına tecavüz halinde Markalar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Hükümlerinin korumasından da faydalanabilecektir. Örne in site sahibi web sitesi aracılı ıyla bir e itim hizmeti sunuyorsa ve bununla ilgili bir markası varsa başka bir web sitesinde markasının kullanılması halinde mahkemeden bu web sitesinde markasının kullanılmasının menini isteyebilecektir.
İçerik link yoluyla da sa lanabilir. Bir problem çıkmaması için link verilen web sitesi veya eser sahibinden izin alınması yerinde bir davranış olur. E er çerçeveleme (framing ) yoluyla içerik getiriliyorsa burada da aynı şekilde çerçevelenen web sitesi veya eser sahibinden izin alınması gerekir. Framingde dikkat edilmesi gereken nokta çerçevelenen sayfanın kayna ının yanıltıcı olmamasııdır. Yani kullanıcının tarayıcısının adres satırında çerçevelenen sayfanın adresi görünmelidir.
İçerik ile ilgili bir di er mesele ise görünmeyen unsurlardan olan metatag larla ilgilidir. Metataglar web sitesinin arama motorlarında bulunmasını sa layan unsurlardır. Ticari açıdan metataglar bir web sitesinin itici güçlerindendir ve iyi bir pazarlama stratejisi olarak kullanılabilir. Burada web sitesi sahibi metataglerin, gerek kendisi hazırlarken gerekse başkalarına hazırlatırken başkalarının tescilli markası, ismi, ticari ünvanı gibi ayırd edici ad ve işaretlerine tecavüz etmemesine dikkat etmelidir. Örne in web sitesi sahibi, sitesinde zayıflama ürünlerinin reklamını yapmak, bu ürünü arama motorlarında üst sıralara çıkarmak için ünlü bir markayı metataglerinde kullanırsa, markası kullanılan tarafın markasının seyreltildi i ve tüketicinin kafasında karışıklık yaratıldı ı için marka hakkına tecavüz edildi i şeklindeki iddialarına maruz kalabilecektir.
Dikkat edilmesi gereken bir başka husus web sitesinde yayınlanacak reklamların reklam mevzuatını ihlal etmemesidir. Bu sebeple reklam sözleşmeleri yapılırken reklam mevzuatına aykırı hususların olup olmadı ı bir hukukçunun yardımıyla de erlendirilmelidir. Örne in internet üzerinden yasakpara oyunları oynatmak isteyen web sitesi sahibi bunun reklamını internet üzerinden yapabilecek midir? qumar oyunlarına ilişkin reklamların radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarında yapılamayaca ına ilişkin açık düzenlemeler varken internet için böyle açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Örne in Radyo ve Televizyon Kuruluşları Reklam Yayın İlkeleri ve Usulleri İle Reklam Gelirleri Üst Kurul Paylarının Ödenmesi Hakkındaki Yönetmelik Madde 13/eye göre qumar ve benzeri yerleri işletenlerin verdikleri hizmetlerin reklamı yapılamaz. Ama bu düzenleme radyo ve televizyon yayınlarına ilişkindir. Bu sebeple ileride kompleks sorunlar do urabilecek hukukun bu alanında da daha baştan gerekli tedbirleri almak en do ru hareket tarzı olacaktır.
Web sitesinden sunulacak hususlar ile ilgili olarak vergi hukuku ile ilgili problemler de ortaya çıkabilir. Web sitesi sahibinin web sitesi ile neyi amaçladı ına göre kendisiyle vergi mevzuatı arasında ilişki kurulabilecektir. Bugün elektronik ticarette vergilendirilen hususlara örnek olarak şunlar verilebilir;
" Dijital ürünlerin indirilmesi,
" Dijital ürünlerin güncellenmesi,
" Dijital ürünlerin kullanımı,
" Hosting hizmetleri,
" Veri depolama hizmetleri,
" İnternet üzerinden teknik destek hizmeti,
" Reklam verme,
" Danışmanlık hizmetleri,
" Ücretli web sitesi üyeliği,
" Ücretli ses, müzik ve görüntü yayını,
" İnternet üzerinden gerçekleştirilen ihaleler, açık arttırmalar
Eğer web sitesi sahibi bu gibi hizmetleri web sitesinden sunacaksa vergi mükellefi olarak kendisinden vergi tahsil edilebilecektir. Buradaki önemli husus web sitesi sahibinin hangi ülke hukukuna tabi olaca ıdır. Buna göre tabi olacağı vergi hukuku mevzuatı kendisine uygulanacaktır. Hatta sundu u hizmetler sebebiyle çifte vergilendirmeye dahi tabi olabilecektir. Bu gibi kompleks hususların da hem hukuki açıdan hem de sermaye ve risk yönetimi açısından konunun uzmanları ile birlikte incelenmesi gereklidir. Aksi halde vergi hukukunu ihlal sebebiyle a ır yaptırımlarla karşılaşılabilir.